Üriner sistem usg neden yapılır?
Üriner sistem ultrason, üriner sitem ile ilgili şikayetlerin ya da bulguların olduğu durumlarda istenir. Bu durumlar;
- İdrar yaparken zorlanma ya da idrar yapamama
- İdrar kesesinin boşaltılamaması, idrar kesesinde idrar birikmesi (üriner retansiyon)
- İdrar kaçırma (üriner inkontinans)
- Sık idrar çıkma, idrara sıkışma hissi olması
- Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları
- Yenidoğan gibi yüksek riskli grup hastalarda idrar yolu enfeksiyonu varlığında
- Karın, yan ya da kasık ağrısı varlığında
- Karında kitle varlığı şüphesinde, ele gelen kitle varlığında
- Böbrek yetmezliği varlığında
- Kanlı idrar olması durumunda
- Yüksek tansiyon nedeninin araştırılmasında
- Bilinen bir böbrek hastalığı olan hastaların takibinde
- Böbrekte kitlesi olan hastaların takibinde
- İdrar kesesi kapasitesinin değerlendirilmesinde
- İdrar reflü olan hastaların değerlendirilmesinde (veziko-üretral reflü)
- Erkeklerde prostat ile ilgili hastalıkların tanı ve takibinde
- Anne karnında hidronefroz tanısı olan yenidoğanların takibinde
Üriner usg nedir?
Üriner sistemde tıkanıklık, böbrek yetmezliği, böbrek taşı, böbrek kisti, böbrekte kitle, böbrek damar hastalığı gibi birçok böbrek ile ilişkili hastalık tanı ve takibi için görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç duyulmaktadır ve sıklıkla üriner usg tercih edilmektedir.
Böbrek hastalığı olan hastaların değerlendirilmesinde birden fazla görüntüleme yöntemi kullanılmaktadır. Bazı böbrek ilişkili hastalıkların tanılarının konulmasında bazı görüntüleme yöntemleri tek başına yeterliyken, bazı durumlarda birden fazla görüntüleme yönteminin birlikte kullanılması gerekebilir.
- Üriner sistem us
- Tomografi
- MR görüntüleme
- Karın direkt grafisi (karın filmi)
- İntravenöz urogram
- Böbrek arteriografisi
- Böbrek venografisi
- Voiding sistoüretrografisi
- Sintigrafik görüntülemeler
- Piyelografi
Bu görüntüleme yöntemleri arasında;
- Güvenli olması,
- Kolay ulaşabilir ve uygulanabilir olması,
- Zararsız ve girişimsel bir işlem olmaması nedenleriyle
Üriner sistem usg en sık kullanılan görüntüleme yöntemidir. Her yaş grubu hastaya güvenle yapılabilir. Üriner ultrason bebeklerde ve gebelerde, böbrek ilişkili durumların tanısı için radyasyon içermemesi nedeniyle ilk tercih edilen görüntüleme yöntemidir.
Üriner sistem usg idrar tetkiklerinde anormallik, böbrek testlerinde bozukluk ve böbrek hastalığıyla ilişkili olduğu düşünülen şikayetleri olan hastalardan istenmesi gereken bir tetkiktir. Tansiyon yüksekliği olan hastalarda, tansiyon nedeninin araştırılmasında üriner ultrason yanı sıra renal doppler ultrasonun da yapılması gereklidir.
Üriner sistem us?
Üriner sistem sağ ve sol böbrek, sağ ve sol idrar kanalı (üreter), idrar kesesi (mesane) ve üretradan oluşmaktadır. Erkek hastalarda ek olarak prostat da üriner ultrason içerisinde değerlendirilir. Üriner ultrason, ses dalgaları kullanılarak bu organların görüntülenmesi yöntemidir.
Üriner sistem ultrasonu nasıl yapılır?
Üriner ultrason işleminden 1 saat öncesi 1 lt su tüketilmesi ve idrara sıkışık ultrason işlemine gelinmesi gereklidir. İdrara sıkışık olmak işlemi kolaylaştıracaktır. Hasta göbek ile kasık arası açık kalacak şekilde, sırt üstü muayene masasına yatırılır. Karında muayene edilecek bölgeye ultrason jeli sürüldükten sonra, ultrason probu bu bölgede çeşitli yöne hareket ettirilir.
Muayene sırasında böbrek değerlendirilmesi için hastanın sağ ya da sol yanına yatması ve arada nefes tutması söylenebilir. İdrar kesesi hacmine bakıldıktan sonra hastanın idrarını yapması istenir.
Hasta idrarını yaptıktan sonra, idrar kesesinde kalan idrar hacmi miktarının ölçülmesi için (rezidüel idrar hacmi) tekrar muayene masasına sırt üstü yatırılır. Rezidüel hacim de ölçüldükten sonra işlem sonlandırılır.
Üriner sistem usg ile nelere bakılır?
Böbrekler, üreterler, idrar kesesi, üretra ve erkeklerde prostat değerlendirilir. Böbrek yetmezliği düşünülen tüm hastalara öncelikli olarak bu ultrason yöntemi yapılmalıdır.
1- Böbrek değerlendirilmesi;
- Böbrek yerleşim yeri
- Böbrek boyutu
- Böbrek parankimi: Üriner sistem usg ile böbrek boyutu, böbrek parankim kalınlığı ve ekojenite varlığına konularında bilgi verilir. Artmış böbrek ekojenitesi, sıklıkla böbrek yetmezliğine yol açan düzeltilebilir hastalıklarda görülür. Böbrek boyutunun 10 cm den az olup, artmış ekojenitenin olduğu durumlarda ise geri dönüşü olmayan bir böbrek yetmezliği tablosundan bahsedilebilir. Böbreklerde kist varlığında, kist çeşidinin belirlenmesinde ve polikistik böbrek hastalığı tanısı yanı sıra böbrek kitleleri tespiti için de üriner ultrason kullanılır.
- Böbrek damarları değerlendirilmesi; Renal doppler ultrasonu böbreği ilgilendiren bir çok hastalıkta renal kan akımı değerlendirilmesinde kullanılır.
- Renal arter darlığı (renal arter stenozu),
- Renal ven trombozu ve
- Renal infark tanısı renal doppler ultrasonu ile koyulur.
- Doppler ultrasonu ile renal arterin çalışması ile ilgili bilgi edinilir. Sistolik ve diyastolik akım hızlarından hesaplanan renal akım direnç indeksi <0.7 olmalıdır. Yüksek renal akım direnç indeksi böbrek ilişkili hastalıklardan ziyade, böbrek dışı patoloji ile gelişen dolaşım bozuklukları nedeniyle görülür. Yüksek renal akım direnci geri dönüşümsüz damar patolojilerine bağlı bir böbrek hasarına işaret eder. Renal akım direnç indeksi renal parankim hastalık tanısında kullanılmaz. Böbrek nakli olan hastalarda böbrek reddinin değerlendirilmesinde önemlidir. Renal doppler ultrason üriner ultrasondan daha uzun süren bir işlemdir. Kilolu hastalarda teknik zorluklar olması ve doppler ultrasonu yapan radyoloğun bu konuda tecrübeli olması doppler ultrasonu yapılmasını kısıtlayan faktörlerdir.
2- İdrar kesesi değerlendirilmesi;
- İdrar kesesi duvar anatomisi ( Duvar kalınlığı ve bölgesel anomali varlığı, Trabekülasyon olup olmadığı, Divertikül varlığı)
- İdrar kesesi hacmi
- İdrar kesesi tabanı anatomisi
- Üreterlerin alt kısmı
- İdrar sonrası mesane rezidü hacmi
- Mesane içinde kitle, pıhtı gibi dolumu engelleyen patolojiler
3- Prostat değerlendirilmesi;
- Prostat hacmi ve boyutu
- Prostat yapısı, prostat kitlesi varlığı
4- Üriner sistemde tıkayıcı bir durum varlığının gösterilmesinde;
Böbrek taşı, üreter darlığı, üreter basıs, böbrekte hidronefroz (böbrekte su toplaması) tespit edilmesinde kullanılır. Özellikle üst üreter tıkanıklığını göstermede üriner ultrason başarılıyken, daha aşağı seviyedeki üreter problemlerini başarılı şekilde tespit edemeyebilir.
Üriner sistem usg fiyat?
Fiyatlar birçok sağlık merkezinde birbirine yakın olmasına karşın, uzman doktorun tecrübesi ve kullanılan ultrason cihazı teknolojine göre üriner usg fiyatı değişiklik gösterebilmektedir.
Sık Sorulan Sorular
Üriner usg aç mı tok mu bakılır?
Açlık halinin olması zorunlu değildir. Ancak işlem öncesi ağır yağlı yemeklerinin yenmemesi, karın içi gaz miktarının az olması ile daha iyi görüntülenmenin olmasını sağlar.
Böbrek ultrasonda idrara sıkışık olmak şart değildir. Ancak idrar kesesinin görüntülenmesinin istendiği üriner sistem ultrasonunda yada suprapubik ultrasonda idrara sıkışık olmak gerekir.
Üriner ultrason ne kadar sürer?
Üriner sistem ultrasonunun tamamlanması ortalama 20-30 dk kadar sürebilir. Üriner sistem ultrason sonuçları işlem bittikten 5-10 dk içerisinde hastaya verilebilir.
Böbrek taşı ultrasonda çıkarmı?
Böbrek taşı üriner ultrason ile gösterilebilir. Radyasyon içermemesi, böbrekte hidronefroz (su toplaması) varlığını gösterebilmesi ve güvenle gebelere de yapılabilmesi böbrek taşı tanısından şüphenilen hastalarda ve böbrek taşı olan hastaların takibinde üriner ultrasonun ilk olarak istenecek görüntüleme yöntemi olmasına yol açmaktadır.
Böbrek taşı ultrason görüntüsü parlak ekojenik odak ile arkasında akustik gölgelenme olmasıdır. İndinavir ve matrix böbrek taşı ultrason görüntüsü ise gölgelenmenin olmadığı yumuşak doku ekojenitesinde olabilir. Böbrek damarlarında yer alan kireçlenmeler ise böbrek taşı ile karışabilir. Bazı durumlarda ise böbrek taşları ultrason ile görülmeyebilir.
Ultrasonda görünmeyen böbrek taşı durumları;
- 2mm den daha küçük olan böbrek taşları
- Üreter ile böbrek pelvisinin (idrarın toplandığı bölge) birleşim bölgesinde yer alan böbrek taşları
- Üreter orta bölgede olan böbrek taşları
Böbrek taşı düşünülen ama üriner ultrason ile böbrek taşı gösterilemeyen hastalara tomografi çekilmesi gerekir. Tomografi ile böbrek taşı boyutu ve idrar kanalında yeri ultrasona göre daha iyi tespit edilir.
İdrar yolu enfeksiyonu ultrasonda belli olurmu?
Çoğu idrar yolu enfeksiyonu geçiren hastanın tanı ve tedavisi için üriner ultrasonu yapılması gerekmez. İdrar yolu enfeksiyonu tanısı bu ultrason ile koyulmaz.
İdrar yolu enfeksiyonu tanısı hastaların idrar yaparken yanma ve ağrı, sık idrar çıkma gibi şikayetlerinin yanı sıra tam idrar tetkiki ve idrar kültüründe enfeksiyon varlığının gösterilmesiyle koyulur.
Ancak idrar yolu enfeksiyonu tanısı koyulan ve tedavi sürecine çeşitli problem yaşanan hastalarda, bu nedenlerin tespit edilmesi açısından üriner ultrason yapılması bir gereklilik haline gelebilir;
- Genel durumun kötü olması,
- Antibiyotik tedavisine rağmen hastaların şikayetlerinin 2-3 gün sonrasında bile devam etmesi durumunda,
- İdrar yollarında tıkanıklığın olduğunun düşünüldüğü durumlarda (Hastanın idrar miktarında azalma olması, idrar yapamaması…)
- Böbrek fonksiyon testlerine bozukluk gelişmesi durumunda
- Tedaviye rağmen 1-2 hafta sonrasında tekrar idrar yolu enfeksiyonunun olması
- Kontrast verilememesi nedeniyle tomografi çekilemeyecek hastalarda
İdrar yolu enfeksiyonu tanısıyla takip edilen hastalarda üriner ultrason yapılmasındaki amaçlar;
- İlk olarak tedaviye yanıt alınmamasına yol açabilen ve ekstra müdahalenin gerekli olduğu taş ya da başka tıkayıcı nedenlerinin olup olmadığının gösterilmesi,
- İkinci olarak ise idrar yolu enfeksiyonuna bağlı bir komplikasyon gelişip gelişmediğini tespit etmektir. (böbrek ya da böbrek çevresinde abse gelişimi gibi…)
Sonuç olarak;
Böbrek hastalığı bulguları olan, tetkiklerinde böbrek hastalığı şüphesi olan tüm yaş grubu hastalarda yapılacak ilk görüntüleme tetkiki üriner ultrasondur.
Pahalı bir tetkik olmaması, hastaya zarar verecek bir işlem olmaması, ağrısız ve girişimsel olmayan bir işlem olması, kolay ulaşabilir olması tercih edilme sıklığını daha da artırmaktadır. Üriner usg bebeklerde, gebelerde güvenle yapılabilir.
Böbrek taşı, böbrek damar hastalıkları, böbrek ve mesane kanseri, böbrek kistleri gibi hastalıkların tanısında, iyi huylu prostat büyümesi, polikistik böbrek hastalığı ve böbrek kistleri gibi bazı hastalıkların takibinde, böbrek kisti ya da absesi boşaltılması sırasında tedavi edici olarak, yani çok yönlü kullanılabilen bir yöntemdir.
Kaynaklar:
- Radiologic assessment of renal disease, W Charles O’Neill, MD, www.uptodate.com
- Ultrasonography of the Urinary Bladder Kanu Gopal Bala, Yi-Hong Chou, J Med Ultrasound 2010;18(3):105–114
- Urinary Calculi (Urolithiasis) Imaging, J Kevin Smith, MD, PhD, www.medscape.com