Bebeklerde böbrek kaç mm olmalı?
” Bebeklerde böbrek sınır değeri 4 mm’dir. 4 mm’nin üzerindeki ölçümler, genişlemiş böbrek olarak kabul edilmektedir. Aynı zamanda buna hafif böbrek genişlemesi adı verilmektedir.”
Bebeklerde böbrek genişlemesi nedir?
Anne karnındaki bebeklerde böbrek genişlemesi, böbreklerin pelvis ve böbrek kapsülü içindeki kanallarının genişlemesi ile karakterize edilen bir durumdur. Bu durum, genellikle ultrasonografi sırasında saptanır ve fetal hidronefroz olarak da bilinir.
Böbrek genişlemesi, anne karnındaki bebeklerde yaygın bir durumdur ve çoğu zaman kendiliğinden düzelir. Bununla birlikte, bazı durumlarda, böbreklerin genişlemesi kalıcı olabilir ve doğumdan sonra tedavi gerektirebilir.
Böbrek genişlemesi, idrar akışının engellenmesi, idrar yolunda bir tıkanıklık veya idrar yolu sistemi ile ilgili diğer sorunlardan kaynaklanabilir. Bu nedenle, bebek doğduktan sonra bir uzman doktor tarafından incelenmesi ve tedavi edilmesi gerekebilir.
Ultrasonografide gelişen teknoloji ve gebelik sürecinde kolay ulaşılabilir olması, bebeklerde böbrek büyümesinin tespitini de kolay hale getirmiştir. Anne karnında bebeklerde böbrek büyümesi gebelik sürecinde sık karşılaşılan bir sorundur.
Özellikle 18-22. haftalar arasında yapılan ayrıntılı (detaylı) ultrason incelemesinde böbreklerin anatomik görümünün yanısıra böbrek idrar toplama kanallarının çapları ölçülür.
Anne karnındaki bebeklerde böbrek genişlemesi belirtileri nelerdir?
Anne karnındaki bebekte böbrek genişlemesi olması durumunda, bu durum genellikle fetal hidronefroz olarak adlandırılır. Bu durum, bir veya her iki böbreğin genişlemesiyle karakterizedir. Bu durum, ultrasonografik taramalar sırasında genellikle tesadüfen tespit edilir.
Fetal hidronefrozun belirtileri arasında şunlar yer alabilir:
- Anne karnındaki ultrasonografi taramalarında bir veya her iki böbrekte genişleme
- Böbreklerin normalden daha büyük olması
- Böbreklerin işlevlerinin normalden daha az olması
- Amniyon sıvısının normalden daha fazla olması
- Bebeğin doğumundan sonra idrar yolu enfeksiyonları veya böbrek yetmezliği gibi komplikasyonlar geliştirme riski
Ancak, fetal hidronefrozun belirtileri genellikle sessizdir ve birçok durumda, bebeklerin normal şekilde doğmasına ve normal bir şekilde gelişmesine izin verilir. Tedavi gerektiren durumlarda, genellikle doğumdan sonra birkaç hafta veya ay içinde çocuk ürolojisi uzmanı tarafından izleme ve tedavi gerektirebilir.
Böbreklerde böbrek genişlemesi neden olur?
Anne karnındaki bebeklerde böbrek genişlemesi (hidronefroz) birkaç farklı nedene bağlı olabilir.
Birincil hidronefroz, doğumsal bir problemdir. Bebeğin böbrekleri normal şekilde çalışamaz ve idrar yolu tıkanıklığı veya daralması nedeniyle idrarın geri kaçması sonucu böbrekler genişler. Bu durum genellikle bebeğin idrar yolu gelişiminin bir anormalliğinden kaynaklanır.
Anne karnında bebeklerde böbrek genişlemesi, böbrekler ile mesaneye idrar taşıyan kanalın birleşimi olan üretero-pelvik bileşkede darlık (UPJ) böbrek büyümesinin en temel sebebini oluşturmaktadır.
İkincil hidronefroz, genellikle doğumsal olmayan bir nedenle ortaya çıkar. Örneğin, bebeğin üriner sistemine etki eden bir tümör veya böbrek taşı gibi bir sorun nedeniyle idrarın normal akışı engellenirse hidronefroz gelişebilir.
Bebeklerde böbrek büyümesinin diğer nedeni vezikoüreteral reflü olarak tanımlanan idrar torbasından idrar kanalına reflü olması durumudur. Vezikoüreteral reflünün tanısı voiding sistoüretrografisi (işeme sistoüretrografisi) görüntüleme yöntemi ile konulur. Bu yöntem her hidronefroz hastasına uygulanan bir görüntüleme yöntemi değildir. Nedenleri;
- Radyasyon içermesi,
- Girişimsel işlem uygulanması
- Bazı komplikasyonları olması,
şeklinde sıralanabilir.
Gebelikte böbrek büyümesi genellikle tek taraflıdır. Böbrek genişlemesi belirtileri tek taraflı ise ve bebeğin rahim içerisindeki sıvısında azalma yoksa çok telaş etmemek gerekir.
Bazı durumlarda, hidronefrozun nedeni bilinmeyebilir. Bununla birlikte, hidronefrozun teşhis edilmesi, bebeklerin doğumundan sonra gerekli tedavinin belirlenmesi için önemlidir.
Anne karnındaki bebeklerde böbrek genişlemesinin nedeni ne olursa olsun, tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, bebeğin doğumundan önce düzenli takip ve gerekli tedavi yöntemleri uygulanmalıdır.
Bebeklerde böbrek genişlemesi geçer mi?
4 mm’nin üzerinde çıkan ölçümlerde böbrek büyümesi tespit edilmesine rağmen ek olarak başka bir bulgu yoksa bu durumda çok endişe etmeye gerek yoktur. Doğum sonrası ultrason ile takip edilmeleri yeterli olacaktır. Bu vakalarda görülen böbrek büyümesi genellikle doğum sonrası 1 yıl içerisinde kendiliğinden geçmektedir.
Ultrasonografi takiplerinde böbrek genişlemesi görülen bebeklerin doğum öncesi sık takiplerinin yapılması ve doğum gerçekleştikten sonra da bebek 5 günlük olunca ultrasonografi ile değerlendirilmeleri gerekir.
Ultrason incelemesinde böbrek büyümesinin tek veya çift taraflı olup olmadığı, genişlemenin derecesi, bu genişlemeye bağlı böbrekte bir hasar olup olmadığı incelenmelidir.
Hafif hidronefroz vakalarında ( ek olarak herhangi bir bulgunun olmadığı) kontrol ultrasonu, doğumdan yaklaşık 40-45 gün sonra, bebeklerde yapılan kalça ultrasonu incelemesi ile aynı zamanda yapılabilir. Hafif hidronefroz vakalarının çoğunda böbreklerinin bir yıl içerisinde kendiliğinden normale döndüğü gözlemlenmektedir.
Ultrasonda Hidronefroz değerlendirirken dikkat edilen temel noktalar şunlardır;
- Böbreğin idrarı topladığı pelvisin ön arka çapı,
- Böbrek parankiminin kalınlığı,
- Böbrek idrar toplayıcı sistemde genişlemenin varlığı,
- İdrar torbasında ya da idrar yollarında patolojik bulgu olup olmadığı,
İnceleme esnasında dikkat edilmesi gereken hususlardandır.
Bebeklerde böbrek genişlemesi tedavisi?
Anne karnındaki bebeklerde böbrek genişlemesi (hidronefroz) tedavisi, hidronefrozun nedenine ve şiddetine bağlı olarak değişebilir.
Eğer hidronefrozun nedeni, idrar yolu tıkanıklığı gibi bir fiziksel sorunsa, bu tıkanıklığın açılması için amniyosentez sırasında veya doğum sonrası cerrahi müdahale gerekebilir. Bu müdahalelerle, tıkanıklığın giderilmesiyle birlikte hidronefroz da düzeltilebilir.
Gebelikte bebekte böbrek genişlemesi olduğu zaman bazı durumlarda anne karnında bir takım girişimler yapılabilir. Bunlar;
- Mesanede büyüme ve idrar kanallarında genişleme mevcut ise,
- Bebeğin içinde bulunduğu amniyon sıvısı, rahim içi sıvıda azalma varsa, anne karnında bazı girişimler yapılabilir.
Bu genellikle kadın doğum ve çocuk üroloji uzmanlarının birlikte çalışmaları ile gerçekleştirilebilir.
Eğer hidronefrozun nedeni, böbrekteki bir darlık veya kapakçık sorunuysa, doğum sonrası yapılan bir operasyonla bu sorun giderilebilir. Bu operasyonlar, genellikle böbreklerin ürettiği idrarın normal şekilde akışını sağlamak için yapılır.
Hidronefroz tanısı almış bebeklerin birçoğu, hafif hidronefroz (evre 1) vakalarıdır. Bu tanıyı alan anne adaylarının aslında endişelenmelerini gerektirecek bir durum söz konusu değildir.
Evre 1’de genellikle bebek bir yaşına gelene kadar belirli aralıklarla ultrason yapılarak takip edilmektedir. Bu süreçte böbrek pelvis ön arka çapında bir genişleme veya böbreğin parankiminde herhangi bir inceleme yoksa herhangi bir işleme gerek yoktur, sadece takibi yapılmaktadır.
İleri hidronefroz vakalarında ise; böbrek büyümesi ileri derecede olduğundan, bebeklere belirli bir periyot boyunca antibiyotik tedavisi uygulanır. İhtiyaç duyulan bazı durumlarda ise, sintigrafi ve işeme sistoüretografisi ile üretero-pelvik bileşke varlığı incelenir.
Üretero-pelvik bileşke varlığı tespit edilen ve böbrek hasarı tespit edilen durumlarda cerrahi işleme başvurulmaktadır. Vezikoüreteral reflü varlığında ilk bir yıl sadece takip edilir.
Hidronefrozun şiddeti, bebeğin doğum zamanına kadar değişebilir. Bazı hafif vakalarda, hidronefroz kendiliğinden düzelebilir ve tedaviye gerek kalmayabilir. Bu nedenle, genellikle bebek düzenli olarak takip edilir.
Anne karnındaki bebeklerde hidronefroz tedavisi, bebek doğduktan sonra da devam edebilir. Tedavi genellikle, bebeklerin genel sağlık durumuna, hidronefrozun şiddetine ve nedenine bağlı olarak belirlenir.
Tedavi seçenekleri arasında ilaç tedavisi, idrar yolu cerrahisi, böbrek nakli, diyaliz veya diğer tedaviler bulunabilir.
Anne karnındaki bebeklerde böbrek büyümesi tehlikeli mi?
Anne karnındaki bebeklerde böbrek büyümesi (hidronefroz) genellikle tedavi edilmezse veya erken teşhis edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Ancak, birçok bebekte hidronefroz kendiliğinden düzelir ve tedavi gerektirmez.
Bazı durumlarda ise, hidronefrozun tedavi edilmesi gerekebilir. Tedavi edilmezse, böbrek hasarı, böbrek fonksiyonlarında azalma, yüksek tansiyon, idrar yolu enfeksiyonları ve böbrek yetmezliği riski artabilir.
Bu nedenle, bebekte hidronefroz tespit edildiğinde, doktorlar genellikle bebekleri düzenli olarak takip eder ve gerekirse tedavi ederler.
Sık Sorulan Sorular
Erkek bebeklerde böbrek genişlemesi down sendromu belirtisi olabilir mi?
Erkek bebeklerde böbrek genişlemesi down sendromu ile ilişkilendirebilmek için bebekte ek başka bulguların da saptanabilmesi gerekir.
Voiding hangi durumlarda çekilir?
İdrar torbası dolu iken yapılan ultrason değerlendirmesinde;
- İdrar kanalının idrar torbasına açıldığı yerde genişleme görüldüğünde,
- İdrar torbasında patoloji tespitinde,
- Böbrek boyutunda küçülme gözlemlendiğinde,
- Parankim ekosunda artış olduğunda,
voiding çekilmesi önerilmektedir.
Hidronefroz tanısı için başvurulan diğer görüntüleme yöntemi ise sintigrafidir. Hafif hidronefroz vakalarında sintigrafi genellikle yapılmaz. Radyasyon içerdiğinden dolayı her hidronefroz hastasına Sintigrafi uygulanmamaktadır.
Orta dereceli hidronefrozda (evre 2) büyüme söz konusu olmadıkça sintigrafi yapılması genellikle önerilmez.
Ciddi hidronefroz (evre 3) hastalarında parankim kalınlığı azaldığından dolayı sintigrafi çekmek gerekmektedir. Sintigrafi UPJ darlık tanısı için değil, böbrek fonksiyonunu değerlendirmek için kullanılmaktadır. Sintigrafi sonrasında böbreğin çalışma kapasitesine bağlı olarak hidronefrozun derecesi tespit edilebilir.
Böbrek büyümesi dereceleri nelerdir?
Hidronefrozu ultrasonda incelerken değerleri sayısal olarak belirlemek oldukça önemlidir. Hidronefroz derecelendirilmesi bebeklerde pelvis ön arka çap ölçümü ile yapılmaktadır. Ölçümü yapacak olan hekimin tecrübesi hidronefrozun derecesini ve tedavi sürecini belirlemede oldukça önemlidir.
Ultrasonda hidronefrozu değerlendirirken sadece pelvisin ön arka çap ölçümü dikkate alınmaz. Dikkate alınan diğer hususlar;
- Pelvisin yerleşim yeri
- Pelvis çapının büyük olmasına rağmen ciddi hidronefrozun olmadığı
- Pelvis çapının küçük olmasına rağmen hafif hidronefrozun olmadığı durumlar da dikkate alınır.
Pelvisin yerleşim yeri yani böbrek içi veya böbrek dışı olup olmadığı da önemlidir. Böbrek dışı pelvis durumunda pelvisin çapı büyük olsa bile böbreğe yapabileceği basıncın etkisi düşük olacağından hidronefroz derecesi düşük olabilir.
Bu durumun aksinde ise; böbrek içi pelvis durumunda pelvis çapı büyük olmasa bile yaratabileceği basınçtan dolayı böbrek parankimi zarar görebilmektedir. Bu nedenden dolayı hidronefroz derecesi büyük olabilmektedir.
Böbrek büyümesi derecesi belirlemede hangi sınıflama kullanılır?
Üriner sistem genişlemesi (UTD) hidronefrozun derecelendirilmesinde en çok kullanılan sınıflamadır. UTD Sınıflaması ile pelvis çapının ön arka ölçümünün yapılıp ultrason raporunda yer alması sağlanır. Hidronefroz derecelendirilmesini üç grupta inceleyebiliriz;
- Evre 1 (hafif hidronefroz),
- Evre 2 (orta derece hidronefroz)
- Evre 3 (ileri derece hidronefroz) olarak sınıflandırılmaktadır.
Hidronefroz derecelendirilmesinde diğer bir sınıflama bazı durumlarda kullanılan Önen sınıflamasıdır. Önen sınıflamasında pelvisin ön arka ölçümü yapılmamaktadır.
Doğum öncesi evreleme sisteminde;
Fetal hidronefroz 3 evreye ayrılır. Evre 1 hafif hidronefrozların birçoğu doğum sonrası 1 yıl içinde kendiliğinden gerilerken, evre-2 ve evre-3’te durum biraz daha farklı ve zor geçmektedir.
Anne karnında yapılan ultrasonda 28. haftaya kadar pelvisin ön arka çapı 7 mm veya daha düşük, 28. haftadan sonra 10 mm veya daha düşük ise Evre-1 hafif hidronefroz olarak tanımlanır. Pelvis ön arka çap ölçüm değeri bahse konu haftalardaki değerlerin üzerinde ise evre 2 ve evre 3, sırasıyla orta ve ileri hidronefroz olarak tanımlanır.
Doğum sonrası evreleme sisteminde;
Hafif, orta ve ileri derece sınıflandırmadan bahsedecek olursak;
Bebeklerde böbrek genişlemesi cerrahi tedavisi?
Cerrahi tedavi kararının ne zaman verileceği konusunda genel kabul görmüş bir prosedür bulunmamaktadır. Buna karşın, böbrek ağrısı, böbrekte taş ve böbrek iltihabı görülen çocuklara cerrahi tedavi genel yaklaşım olarak kabul edilmektedir.
Herhangi bir bulgu gözlemlenmeyen bebek ve çocuklarda;
- Ultrason takiplerinde ciddi hidronefroz artışı tespit edilirse,
- Sintigrafi de %10’dan fazla böbrek fonksiyon kaybı olursa,
- Karşı normal böbrekte boyut artışı olursa,
Cerrahi tedavi önerilmektedir.
Pyeloplasti ameliyatı ile üreteropelvik bileşke darlığı olan bölüm kesip çıkartılır. Daha sonra uç kısmı genişletilen idrar kanalı ile pelvisin alt bölgesi arasında bağlantı yapılır. Bazı vakalarda ise geçici katater yerleştirilebilmektedir. Hasta için en uygun zaman tespitinden sonra yapılan cerrahi müdahale ile böbrek fonsiyonları normale dönebilmektedir.
Hidronefroz hastalarının takibinde çok ince detayları da hesap edilir. Planlı bir takip ve tedavi sürecinde ana gaye, böbrekte fonksiyon kaybı olmadan tanı ve tedavi sürecini tamamlayabilmektir.
Hafif hidronefroz (UTD Evre 1)
Hafif hidronefroz hastaların idrar toplayıcı sisteminde büyüme olmaz. Tüm hidronefroz hastalarının yarısından fazlasında hafif hidronefroz görülmektedir. Evre 1 hastalar hidronefroz genelinde %60-65 sıklıkta görülür ve yaklaşık 2 yıl boyunca belirli periyotlarda ultrason ile takip edilir.
UTD evre 1’de antibiyotik kullanılmasına ve sintigrafi çekilmesine gerek yoktur. Hafif hidronefrozlu hastaların birçoğu takip ile kendiliğinden düzelir.
Orta derece hidronefroz (UTD Evre 2)
Orta derece hidronefrozlu hastalar, periferal ve santral kaliksiyel genişlemenin ikisinin de görüldüğü hasta grubudur. UTD Evre 2 hastaların idrar kanalı da geniş olabilir. Orta derece hidronefroz vakaları hidronefroz genelinin %25-30’unu oluşturur.
Bu grupta yer alan hastalar belirli aralıklar ile üç yılda bir takipleri yapılır. Bu grup hastaların %5-10’unda cerrahi tedavi kararı gerekebilir.
İleri derece hidronefroz (UTD Evre 3)
İleri Derece Hidronefrozlu hastalarda;
- Periferal ve santral kaliksiyel genişleme,
- Böbrek parankim kalınlığında azalma
- İdrar kesesi duvar kalınlaşması gibi durumların varlığı ciddi hidronefrozları tanımlar.
İleri Derece Hidronefrozlu hastalar, hidronefroz genelinde %10 sıklıkta görülür. Bu hastaların ayda bir ultrason ile takipleri yapılıp, bu hastalara sintigrafi ve antibiyotik önerilmektedir. Bu hastaların yaklaşık %50’sinde ileriki süreçlerde cerrahi tedavi gerekmektedir.
Gebelikte bebekte böbrek genişlemesi tanısında MR görüntüleme kullanılır mı?
MR görüntüleme gebelikte böbrek büyümesi tanısında kullanılabilmektedir ancak MR görüntülemenin dezavantajlarından dolayı sınırlı vakalarda kullanılabilmektedir. MR görüntülemenin dezavantajları diyebileceğimiz hususlar;
- Ulaşılabilirliğinin zor olması,
- Maliyetinin yüksek olması,
- İşlem süresinin uzun olması,
- Çocuğa anestezi verilmesi,
şeklinde sıralayabiliriz.
Hidronefroz hastalığı olan ileri yaş çocuklarda MR görüntüleme kullanılabilir. Fazladan bir atardamar (aberran damar) varlığı şüphesi olan bu çocuklarda MR görüntüleme tercih edilmektedir.
İdrar kanalının ortasında ya da idrar torbası ile birleşme yerindeki darlıktan şüphelenilen vakalarda ve bazen fonksiyonel değerlendirmede MR görüntüleme tercih edilmektedir.
Hidronefroz derecelendirmesi için gerekli anatomik detay, ultrason raporunda yer almıyorsa ya da yapılan ultrasonlar birbirleri ile çelişiyorsa çocuk üroloğu MR görüntüleme isteyebilir.
Ultrasonografi bebeklerde böbrek büyümesi derecesini saptamada, tanı ve takipte çok iyi bir görüntüleme yöntemi olduğundan dolayı altın standart olarak kabul edilmektedir. Ultrasonografinin avantajları;
Radyasyon içermemesi,
Maliyetinin uygun olması,
Çocuklarda girişimsel işlem ve anestezi gerekmemesi,
Kolay ulaşılır ve hızla olması olarak sıralayabiliriz.
Sonuç olarak;
Bebeklerde böbrek büyümesi tanısı alan anne adaylarının, böbrek büyümesi derecesine göre vakit kaybetmeden uygun tedavi sürecine başlanılması, ileriki süreçlerde böbrek kaybı ile sonuçlanabilen durumlara düşmemek için son derece önemlidir.
